.38-40 patronen laden met RS14 kruit
Deel I

01-01-2024
Een apart kaliber en een vreemde aanduiding.
Dit kaliber wordt niet veel ingezet op de schietbaan maar kent toch een groot aantal liefhebbers. Meerdere sportschutters bezitten naast hun andere wapens een lever action geweer in dit kaliber en heel vaak gaat het dan om een klassiek Winchester Model 1892. Deze antieke en meestal vrijgestelde wapens werden jaren geleden nog voor redelijke prijzen te koop aangeboden maar worden nu ook steeds schaarser en dus duurder. Reden temeer om er zuinig op te zijn.
De aanduiding van deze in 1874 ontwikkelde en pas later op de markt gebrachte patroon had eigenlijk moeten zijn .40-40 maar er is gekozen voor .38-40. Het is een zogenaamde "neck down" versie van de .44-40 patroon. Het kogelgewicht is teruggebracht van 212 naar 180 grain en de diameter van de kogel van .427 naar .401.
Qua populariteit was de .44-40 de nummer 1 in Amerika maar op de tweede plaats stond de .38-40 met zijn vlakkere kogelbaan en mindere terugslag. 
Voor informatie over kaliber .44-40 en RS14, klik hier.

Schieten met een antiek wapen.
Maar zijn deze wapens nog gewoon te gebruiken zonder al teveel waardevermindering te veroorzaken?
Laten we eerlijk zijn, alle antieke wapens kunnen bij gebruik slijten en dan komen er vervangingsonderdelen om de hoek kijken. Zijn de onderdelen origineel dan valt het allemaal wel mee met die waardevermindering maar wordt er aan gerommeld en functioneert het op den duur niet meer naar behoren, dan gaat het wapen zwerven en zal het bij een andere eigenaar aan de muur eindigen ter decoratie.
Het is een feit dat enkel in topconditie houden en niet gebruiken van het wapen de waarde nooit zal verminderen.
Maar is dat wat sportschutters en liefhebbers willen? Dat is voor ieder een persoonlijke afweging.
Er zijn wapens aangeschaft die toen bij aanschaf al niet in topconditie en dus ook niet duur waren en dan is het helemaal geen enkel probleem om deze te gebruiken en in te zetten voor de schietsport. De waarde zal niet afnemen maar het zal bij verkoop ook geen topprijs opbrengen.
Een schutter kan jarenlang met plezier een antiek wapen gebruiken en de slijtage tot een minimum beperken, bijvoorbeeld om i.p.v. zwartkruit als drijflading gewoon nitrokruit te gebruiken. Dat is een goede stap in de richting.

Nitrokruit benutten in een antiek wapen, kan dat wel?
Deze vraag kunnen we beantwoorden met een duidelijk "ja". 
De laatste tijd zijn er rookloze kruittypen op de markt gekomen die een lagere druk genereren dan gebruikelijk. Een heel oude bekende is Trail Boss van het merk IMR en Hodgdon maar helaas is dit (van oorsprong Australische kruit) niet meer verkrijgbaar. 
Gelukkig heeft de firma Reload Swiss uit Wimmis in Zwitserland eind 2022 een nieuw kruit ontwikkeld met de aanduiding RS14. Een kruit met groot volume maar met een lagere druk genererend. Dit kruit kan zeker gebruikt worden in patronen voor antieke wapens.

Welke kruitlading is veilig en dus geschikt voor mijn antieke geweer?
Deze vraag kwam van een WLASSH lid van SV Katwijk. Deze ervaren schutter staat regelmatig op de schietbaan met een .38-40 lever action geweer en wil weten of RS14 ook geschikt is voor zijn patronen.
De technische redactie van WLASSH heeft de nodige ervaring opgedaan met Trail Boss kruit in dit kaliber maar wil ook RS14 gaan inzetten om deze patronen te laden. 

Omdat we de lading geschikt maken voor een antiek wapen, raden we het gebruik van mantelkogels af en nemen we in het voorbeeld enkel een loden kogel. De keuze is gevallen op een 180 grain kogel van H&N. En omdat veilig laden hoog in het vaandel staat, gaan we uit van een kamerdruk die de oude klassieke patroon uit het verleden niet mag overstijgen. De originele zwartkruit lading zorgde ooit voor een kogelsnelheid vanuit een 24 inch loop van ongeveer 1100-1150 fps. Met deze gegevens kunnen de eerste berekeningen gemaakt worden. 

De gegevens van de componenten nog even op een rij:

Wapen:                                            Winchester Model 92 lever action.
Kaliber:                                            .38-40 WCF in oorsprong een 1150 Bar patroon.
Looplengte:                                      24 inch
Kogelmerk in berekening:               H&N (klik hier voor de website).
Kogelgewicht/materiaal/BHN:       180 grain lood 7-8
Kogelmaat in inch:                          .401
Kruitmerk/type:                              Reload Swiss RS14
Aanbevolen kruitlading:                  6,2 grain –  7,6 grain (WLASSH voorkeur 7,0 - 7,2 grain).
Vulgraad huls:                                 71,% - 87%
Maximale kruitlading:                     8,20 grain
Vulgraad huls bij max. lading:        94 %
Patroonlengte:                                 40,4 mm

Nooit boven de 1000 Bar.
WLASSH voorkeur is maximaal 800 Bar en 1150 fps.
In oorsprong is de .38-40 patroon gesteld op een maximale druk van 1150 bar. En om veilige munitie te maken voor een antiek wapen zal de technische  redactie van WLASSH nimmer over de 1000 bar grens gaan maar zelfs daar nog ruim onder blijven. Vaak hanteren we de 800 Bar grens en geven dit aan in de tabellen met een andere kleur dan groen. Enkel zo kunnen we garanderen dat de patronen ook veilig afgevuurd kunnen worden vanuit een antiek wapen.
Er is hieronder een tabel weergegeven met wat herlaadvoorbeelden.

De bovenste tabel laat een paar belangrijke dingen zien.
Verhogen van de kruitlading zal de snelheid van het projectiel maar weinig doen laten toenemen. Een optimale snelheid voor de geplastificeerde H&N kogels is een niet al te hoge snelheid. Blijf weg van ladingen die meer dan 1150 fps aangeven.
Het kan zeker geprobeerd worden want het is qua druk veilig maar waarom een geplastificeerd projectiel opjagen door de loop? Voor de schietsport die beoefend wordt op papieren schijven is dat nergens voor nodig. 
De vulgraad van de huls is in alle gevallen prima dus nooit vulmiddelen gebruiken.
Nog een belangrijk punt, de verbranding van het kruit is in alle gevallen 100%.
De rode vlakken laten een kamerdruk zien van meer dan 800 Bar dus deze ladingen niet gebruiken in antieke wapens.
Starten kan met een hele lichte lading van 6,2 grain RS14. Maak een reeks patronen en test secuur, noteer de belangrijke gegevens en bewaar en kenmerk de proefschijven. De groepgrootte is van belang en het moet goed aanvoelen. Ga daarna verhogen om te zien of de groepgrootte  verbetert. Doe dit net zolang totdat de keuze is gevallen op een juiste lading voor uw wapen.
En als u echt zin hebt om verder te testen, gebruik dan een andere kogel, een echte loden kogel van het merk WM en wel type WMEX 4003 met een gewicht van 170 grain.

Niet in de tabel te zien maar even ter kennisgeving en toch heel belangrijk: 
Een kruitlading van 7,6 grain Trail Boss zal het H&N projectiel van 180 grain dezelfde snelheid geven als bij een lading van 7,6 grain RS14 maar de kamerdruk heeft wel de 1000 bar overschreden. Dat is meer dan 150 bar verschil en toch eenzelfde kogelsnelheid. Hoe kan dat nu?
Ook dat is simpel te verklaren. Het Trail Boss kruit is een heel stuk sneller verbrandend en na 2 inch volledig verbrand.
RS14 is na 3 inch volledig verbrand. Om het maar eens simpel weer te geven: RS14 start rustiger en Trail Boss start heftiger maar beide mondingsdrukken ontlopen elkaar niet veel vandaar de gelijke eindsnelheid van het projectiel.

Nogmaals de .38-40 maar dan geladen met een WM- kogel.
De volgende ladingen zijn voorzien van een WMEX 4003 loden kogel van 170 grain en kogelmaat .402.
En ook hier verbrandt het kruit bij alle weergegeven ladingen voor 100%.
De gegevens van de componenten nog even op een rij:

Wapen:                                            Winchester Model 92 lever action.
Kaliber:                                            .38-40 WCF in oorsprong een 1150 Bar patroon.
Looplengte:                                      24 inch
Kogelmerk in berekening:               WM bullet (klik hier voor de website en kogeltype).
Kogelgewicht/materiaal/BHN:       170 grain lood 7-8 HB
Kogelmaat in inch:                          .402
Kruitmerk/type:                              Reload Swiss RS14
Aanbevolen kruitlading:                  6,4 grain –  8,0 grain (WLASSH voorkeur 7,0 grain).
Vulgraad huls:                                 66,2% - 82,6%
Maximale kruitlading:                     8,40 grain 
Vulgraad huls bij max. lading:        86,8 %
Patroonlengte:                                 40,4 mm

De bovenste tabel laat een paar belangrijke dingen zien.
De mondingssnelheid is door de lichtere kogel iets hoger dan bij de 180 grain H&N kogel. En ook is de vulgraad van de huls daardoor iets minder maar altijd nog uitstekend te noemen.
De mondingsdruk is bij de lichtere ladingen praktisch gelijk aan de vorige tabel, ze stijgt bij de wat zwaardere ladingen iets.
De rode vlakken laten een kamerdruk zien van meer dan 800 Bar dus deze ladingen niet gebruiken in antieke wapens.
Om optimaal te kunnen schieten is een kamerdruk van tegen de 800 Bar prima en een kogelsnelheid van maximaal 350 m/sec. Dan komen we al snel uit op een lading van 7,0 grain RS 14.

De tabellen geven ook de energieafgifte weer in Joule. Gemiddeld genomen voor beide kogels is dit ongeveer 700 Joule. Dat is niet gering en niet zoveel verwijderd van een .45 Colt patroon met loden 250 grain kogel. De .38-40 was niet voor niets de 2e succesvolste patroon in de VS.

WLASSH technische redactie