.38-55 Win. patronen laden met RS14 kruit
deel I

07-07-2024
Nogmaals een klassieker maar nu de .38-55 Win. patroon. 
Een stukje historie.
In november 1894 werd het Winchester Model 94 geïntroduceerd in de populaire zwartkruit kalibers .38-55 Win. en .32-40 Win. En in het voorjaar van 1895 werden nog twee kalibers toegevoegd, .25-35 Win. en .30-30 Win.
Deze laatste twee kalibers werden op de markt gezet met nitrokruit (rookloos) geladen munitie en vooral de .30-30 Win. werd vanaf dat moment razend populair.

De andere kalibers zijn zeker niet vergeten en ook vandaag de dag wordt de .38-55 Win. nog veelvuldig gebruikt.
De laatste tijd krijgt de redactie steeds meer vragen over het met nitrokruit herladen van dit zogenaamde "medium bore" kaliber. Zo kregen we een vraag gesteld door ons WLASSH lid Jan Peetoom. Hij heeft een klassieke Marlin in kaliber .38-55 Win. gekocht en wil graag wat herlaadgegevens hebben van het RS14 kruit voor zijn munitie. Dit Marlin Model 1893  is niet alleen een klassieker maar is in dit geval ook een vrijgesteld wapen.

Dit kaliber heette in oorsprong .38-55 Ballard en werd in 1884 benut voor het "Union Hill" enkelschots lever action sportgeweer. Later heeft Winchester een patroon ontwikkeld met dezelfde afmetingen. Toeval of schaamteloos kopiëren? 
De .38-55 Win. werd veel ingezet bij schietwedstrijden. De precisie was uitstekend en de terugslag was acceptabel. Tot op afstanden van 300 meter was het vaak het winnende kaliber.

De .38-55 is een .38 kaliber die in oorsprong geladen werd met 55 grain zwartkruit. 
Klassieke wapens verschieten meestal kogels met een maat van .379 terwijl bij de moderne wapens meer de maten .375-.377 worden ingezet. Voor liefhebbers die deze patronen willen gaan herladen zijn er wat opties qua kogels.
De volgende gietmallen zijn dan ook geschikt voor de .38-55 Win.

- Lyman 375428, een 249 grain "plain base bullet".
- Lyman 375449, een 264 grain kogel geschikt voor gas check.
- RCBS 38-250FN, een 250 grains kogel geschikt voor gas check.
- Lyman 375248, een 249 grain flat nose kogel.
- LEE 379-250-RF, een een 250 grain flat nose kogel. 

Wat opvalt bij de Amerikaanse schietwedstrijden is dat er bijna nooit gebruik gemaakt wordt van kogels gegoten vanuit een LEE gietmal. Vaak worden de details van de gebruikte materialen en componenten vermeld in de uitslagenlijsten en altijd is het Lyman, Hoch, RCBS, Saeco, Nei of andere merken van waaruit men de kogels giet. Is er dan toch een groot kwaliteitsverschil als er op wat langere afstanden wordt geschoten en de kogel komt vanuit deze aluminium LEE gietmal?
Het lijkt er wel op. 

Zeer accurate patroon maar geen 1000 meter kaliber.
De .38-55 Win wordt in sportschutterskringen zeer gewaardeerd om zijn precisie. En ook wordt het kaliber af en toe ingezet als lange afstand patroon. Alhoewel de zware stalen ram op 500 meter vaak weigert om om te vallen. Daarvoor is deze patroon net niet krachtig genoeg, laat staan op 1000 meter. Dan is de .45-70 toch echt de meerdere. 
Voor meer informatie over het verschil tussen deze twee kalibers raden we aan om het volgende artikel te lezen over:

The Battle Between Two Bores

Klik hier voor het artikel.
De meeste zwartkruit ladingen zullen maar variëren van 41 grain FFG tot aan 46 grain FFFG. 

Het laden van de patronen met nitrokruit.
De WLASSH heeft als eerste in Nederland de beschikking gekregen over RS14, het nieuwe kruit van het Zwitserse merk Reload Swiss. Daarmee waren we allen in dit land een streepje voor. Heeft dat nut om te vermelden? Nu kloppen we onszelf niet graag op de borst maar we konden door deze razendsnelle actie u sneller van nut zijn en al direct na het testen de nodige  herlaadgegevens publiceren. Leuk detail is dat het zelfs de Zwitsers heeft verrast dat een vereniging uit Nederland al herlaadgegevens publiceerde van patronen die nog niet zelf waren getest en gepubliceerd. Het duurde dan ook niet lang eer ze contact met ons zochten met de vraag of ze het bewuste artikel mochten plaatsen op hun eigen website. Dat is natuurlijk eervol voor de WLASSH redactie, alle leden die onze vereniging vanaf het begin steunen en alle lezers in Nederland en België. Voor een blik op dat artikel, klik hier.
Als de .45-70 patroon uitstekend fungeert met RS14 kruit van Reload Swiss waarom dit kruit dan ook niet gebruiken voor de .38-55 Win. patroon?

RS14 is een uitstekend kruit voor de wat grotere hulzen.
RS14 kruit is bij uitstek geschikt voor de wat grotere hulzen, daarvoor is het door Reload Swiss ook ontwikkeld. Het is onzinnig om dit kruit te gebruiken voor kleine hulzen. De technische redactie van WLASSH benut het nog net voor de .44 Special maar bijna nooit daaronder. Een .357 magnum is nog net te doen maar dan stopt het. Het is dus absoluut niet geschikt voor de kleine pistoolhulzen zoals de 9mm. Er is dan totaal geen rendement te verwachten.
De .38-55 is een patroon met een redelijk groot hulsvolume en is dus zeker geschikt voor een RS14 kruitlading.

Let op de herlaadgegevens die voorhanden zijn!
A.u.b. goed opletten want deze patroon zat net in de overgangsfase van zwartkruit naar nitrokruit. Herlaadgegevens zijn dus bijna altijd voor nitrokruit weergegeven en in die lijsten staat de patroon gekenmerkt als een 2400 BAR patroon. Schiet u met een klassiek wapen die in oorsprong voor zwartkruit is bedoeld, dan deze gegevens nooit toepassen. De druk van 2400 BAR (34809 psi) in een klassiek wapen is  levensgevaarlijk. 
Heeft u een modern wapen wat al is geproduceerd met een nitro keurmerk dan is het geen enkel probleem, u kunt dan meerdere kruitsoorten benutten uit diverse herlaadtabellen.
Wij behandelen nu het "lage druk nitrokruit" RS14 voor een klassiek wapen in kaliber .38-55 Win. en wel een Marlin Model 1893.
De WLASSH gaat op zeker en hanteert daarom altijd de 1000 Bar norm. 

De kogel
De kogel en zijn gewicht zijn deels bepalend voor de kruitlading.
In ons voorbeeld maken we gebruik van kogels gegoten vanuit een Lyman gietmal. De keuze is gevallen op type 375248.
Dat is een 250 grain zware kogel, zie de eerste foto van de gietmal. De nominale maat van de .38-55 kogel is .375.
Deze kogel gaan we verschieten vanuit een klassiek Marlin geweer, een Model 1893 met 26 inch loop in kaliber .38-55 Win. De kogels worden 1:20 gegoten (95% lood en 5% tin). Dit geeft een BHN van 10. 
Niet teveel kogels gieten, eventueel moet de kogel iets harder of juist iets zachter worden. En een andere tip: laat de kogels een tijdje (enkele weken) met rust en gebruik ze niet direct. Dat werkt dus niet want lood en tin hebben tijd nodig om uit te harden. "Verse" kogels zijn niet geschikt voor precisieschieten. Een geforceerd koelen is niet altijd de beste oplossing.
Check de hardheid maar eens na een reeks kogels op die manier gekoeld te hebben.  

Zolang de gegoten kogels nog even op zich laten wachten, is het ook mogelijk om bij de wapenhandel een kleine serie aan te schaffen. Jan Peetoom heeft na zijn aanschaf alvast wat spullen besteld om te kunnen herladen en om deze patronen op de baan te testen met zijn nieuwe aanwinst.

Voor de schutters die niet zelf kogels willen gieten en sizen:
Een andere geschikte kogel voor niet al te hoge snelheden is de kogel van het merk WM Bullets.
Om deze kogel te bekijken, klik hier.

De kruitlading
Nu de kogel bekend is en we een kamerdruk willen hebben van 1000 Bar is het een stuk makkelijker om dit te berekenen. 
Een kruitlading van 8,3 grain RS14 geeft een hulsvulling van 71,4 %. Dat is een veilige vulling. 

Let op! Geen ander extra vulmateriaal gebruiken bij nitrokruit ladingen.

De kamerdruk is bij een lading van 8,3 grain 1009 BAR (14634 psi) en de patroon is dus veilig om vanuit een antiek wapen te verschieten.
Nog een puntje wat belangrijk is, een druk van 1000 Bar (14634 psi) en een kogel hardheid van Brinell 10 gaan uitstekend samen. In een volgend hoofdstuk gaan we dieper in op de materie kogelhardheid in verhouding tot de druk.

Kogelsnelheid
De snelheid waarmee de 250 grain zware kogel de 26 inch loop van de Marlin 1893 verlaat is 319 m/sec. (1045 fps).
Dat is niet erg snel maar snel genoeg om te presteren op alle Nederlandse schietbanen.

De kruitlading iets verhogen is geen probleem.
En natuurlijk kunnen we de lading iets verhogen. Deze wapens kunnen makkelijk 1100 Bar aan. 
Een lading van 8,8 grain RS14 geeft een kamerdruk weer van 1100 Bar (16063).
Maar wat we dan zien is een kogelsnelheid van 329 m/sec. en dat is maar een klein verschil (10 m/sec.) in snelheid dan de lading die 1000 Bar genereert. Verhogen van de kruitlading heeft dus niet veel zin. RS14 doet zijn werk in het begin van de loop en aan het einde is er niet veel druk meer over. Hoge snelheden bereikt men dus niet met dit kruit. Was ook niet de bedoeling want we gaan testen met een antiek wapen. 
En het verhogen van de druk zal ook gevolgen hebben voor de hardheid van de kogel. Een druk van 16063 psi wil graag een kogelhardheid zien van BHN 12.

Wat dus absoluut niet kan:
In principe is de huls van een .38-55 zo groot dat er wel 11,5 grain RS14 in kan. Dat geven we in het overzicht maar even aan als de maximale vullading (100%).
De kogel wordt dan met 375 m/sec. uit de loop geduwd. Dat zijn nog steeds geen waarden om van te schrikken, zeker niet als dit verschoten wordt vanuit een modern geweer in dit kaliber. Maar we geven u deze informatie omdat we graag oude geweren willen inzetten zonder gebruik te maken van zwartkruit. En dan is een 11,5 grain kruitlading (ook al is het RS14) zeer gevaarlijk want de kamerdruk bereikt waarden van boven de 1700 bar (24656 psi). Daar is dat oude staal niet voor gemaakt. 

RS14 is dus absoluut geen zwartkruit vervanger.

Afvullen van de huls zoals gedaan wordt bij zwartkruit geladen patronen is dan ook sterk af te raden.

Dus al is RS14 bij uitstek gemaakt voor kalibers met groot volume en al is de werkingsdruk van het kruit lager dan de meeste nitrokruit soorten, het heeft natuurlijk ook zijn beperkingen als het gaat om oude antieke wapens. Maar RS14 is en blijft nitrokruit!
Desondanks kunnen alle antieke patroonwapens gebruikmaken van dit kruit maar let wel op de kamerdruk. Overstijg nooit de druk die de oorspronkelijke patroon (geladen met zwartkruit), genereert. Dan is er niets aan de hand en kunt u zeer veilig de schietsport bedrijven met uw antieke lever action wapen.

De gegevens van de componenten nog even op een rij:

Wapen:                                            Marlin Model 93 lever action.
Kaliber:                                            .38-55 Win. in oorsprong een zwartkruit patroon.
Looplengte:                                      26 inch
Kogelmerk in berekening:               Lyman 375248
Kogelgewicht/materiaal/BHN:       249 grain lood (1:20 BHN 10)
Kogelmaat in inch:                          .375
Kruitmerk/type:                              Reload Swiss RS14
Aanbevolen kruitlading:                  8,3 grain –  8,8 grain (WLASSH voorkeur  8,3 grain).
Vulgraad huls:                                 71,4% - 75,7%
Maximale kruitlading:                     11,5 grain (enkel voor modern nitro geweer)
Vulgraad huls bij max. lading:       100 %
Patroonlengte (COL):                      63,75 mm
Aanvangssnelheid kogel:                319 -329 m/sec (1045 -1078 fps).
Mondingsenergie:                            815 - 868 Joule.
Kamerdruk:                                      1008 - 1108 Bar (14627 - 16063 psi)
Mondingsdruk:                                 48- 50 bar (689 -725 psi)

De grafiek van druk en snelheid.
Het RS14 kruit geeft even een duw, schopt de kogel even tegen de kont en al na 1 inch bereikt het de piekdruk. Na een paar inch is het kruit al bijna volledig verbrand. Dat verklaart ook de lage mondingsdruk in het overzicht. Een lage mondingsdruk geeft ook nooit een heel hoge snelheid af aan het projectiel. Het kruit werkt in het begin en de druk neemt daarna af. het is geen stuwend kruit. Geen indrukwekkende prestaties dus maar wat hebben we nodig voor onze sport? Dat is de vraag die we onszelf altijd moeten stellen. Vaak wordt op 25, 50 en 100 meter geschoten en dan zijn deze snelheden meer dan voldoende.

Cartridge Hall of Fame: 38-55 Winchester Ammunition 
Klik hier voor een uitleg van Larry Potterfield van Midway USA.

Nitrokruit munitie gebruiken in antieke wapens is al meer dan een eeuw aan de gang.
Veel schutters met klassieke wapens vinden het maar eng om eraan te denken om nitrokruit in hun wapen te gebruiken, het oude klassieke wapen is in hun ogen enkel gefabriceerd voor zwartkruit.
Het is spijtig om te schrijven maar ze maken hier toch een denkfout. We gaan even een paar stapjes terug in de tijd en laten we als voorbeeld nemen het jaar 1900. Dat is al weer een tijdje geleden.
Stel we hadden ooit in ons bestaan (voor 1900) een Model 1873, 1892 of 1894 aangeschaft dan hadden we de overgang van zwartkruit naar rookloos kruit volledig meegemaakt. Dan hadden we ook ervaren dat op den duur alle patronen in de winkel met dit nieuwe kruit te koop waren en dat maar een heel klein deel nog aangeboden werd met zwartkruit als drijflading.
De ontwerpers van Winchester waren niet gek en de producenten van munitie ook niet. Er werden gewoon aan alle schutters rookloze (voorloper  van nitro) patronen verkocht en die werden decennialang veilig ingezet. Lever action wapens zijn veel meer ingezet met deze patronen dan patronen geladen met zwartkruit. Hoezo niet historisch?

He, hoe is dat nu mogelijk, hebben we het dan helemaal verkeerd gehad?
Het is te begrijpen dat dit de reactie van u als lezer kan zijn maar het is simpel te verklaren. De fabrikanten van munitie maakten de eerste rookloze patronen op een wijze dat het de druk van de zwartkruit patronen niet of nauwelijks oversteeg. En dan is er natuurlijk niets aan de hand. Sterker nog, het was zelfs beter voor de gebruiker en het wapen. Voor de gebruiker omdat het schoonmaken opeens een stuk eenvoudiger verliep en voor het wapen omdat de corrosie sterk verminderde. Dus is er eigenlijk geen reden te bedenken om het nu niet te doen. De WLASSH doet dit ook al jaren.

Shooting the Winchester Model 1894 Crazy Horse Commemorative in .38-55
Klik hier voor de film van Frontier Western Heritage.

Wij hadden eerst Trail Boss en nu RS14 van Reload Swiss maar de Amerikanen hebben al heel lang kruitsoorten voorhanden die traag starten, een lagere kamerdruk genereren en die gebruikt worden in oude klassieke wapens die in oorsprong voor zwartkruit patronen waren bedoeld. Ze doen dit al heel wat jaren en hebben veel meer ervaring met deze materie dan wij in Europa. Er is dus geen enkele reden om bezorgd te zijn. Uiteraard wel waakzaam zijn, een wapen nemen die in goede technische conditie is, nooit risico's nemen en de zaken goed berekenen.

Optimaal kruit voor schutters met klassieke wapens.
Een optimaal kruitsoort zou zijn: een kruit met een lage startdruk (kamerdruk), nog lager dan RS14 en met een redelijke einddruk (mondingsdruk), welke weer hoger is dan RS14.  Dat zou prachtig zijn, konden we daar maar over beschikken.
Maar deze kruitsoorten zijn op de markt, al jaren!
Als voorbeeld noemen we twee IMR producten, 4831 en 4198. Er zijn veel meer producten te benoemen, daarover later meer in volgende hoofdstukken. 

Veel succes met de aanmaak van uw .38-55 Win. patronen en een goede score gewenst.

Robert Teske